نتایج بیشتر پژوهش ها در ایران در حوزة نظام بهره برداری خانوادگی دلالت بر ناپایداری اقتصادی این واحدها دارد؛ از این رو در سال های اخیر، شناسایی زمینه های پایداری این واحدها به یکی از موضوعات مهمی تبدیل شده که پژوهشگران و برنامه ریزان به آن توجه داشته اند. با توجه به این موضوع و با وجود اینکه سوگیری های سیاستی و حمایتی دولتی، بیشتر به سوی واحدهای بهره برداری بزرگ مقیاس است، پرسش اصلی این است که چه عواملی زمینه ساز تاب آوری بهره برداری های خانوادگی در محدودة مورد مطالعه شده است؟ برای پاسخ به این پرسش از فضای مفهومی برگرفته از نظریة اجتماعی بوردیو استفاده شد تا تحلیل جامعه شناختی متفاوتی از سازوکارهای بازتولید و مانایی نظام بهره برداری خانوادگی ارائه شود. به منظور جمع آوری داده ها از تکنیک مصاحبة نیمه ساخت یافته با اعضای 14 خانوادة بهره بردار (35 مصاحبه) و برای تحلیل داده ها از راهبرد تحلیل محتوای کیفی «شیوه به کارگیری قیاسی مقوله ها» و تکنیک کدگذاری فرضیه ای استفاده شد. در مرحلة تحلیل داده ها، از نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کیو دی ای 2018 و برای افزایش قابلیت اتکا از نوار ابزار «توافق کدگذاران» بهره برده شد. براساس تحلیل یافته ها، اعضای خانواده های بهره بردار از شکل های گوناگون سرمایة اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نمادین برای بقای واحد بهره برداری استفاده می کنند که در این میان، نقش سرمایة نمادین چشمگیر است. چرخة تبدیل شکل های گوناگون سرمایه به همراه راهبردهای بازتولید و تبدیل مجدد، درنهایت منجر به تداوم (بقا، تحول) یا خاتمة فعالیت واحد بهره برداری می شود. نتایج پژوهش این فرض را تقویت می کند که باید هنگام پژوهش درمورد نظام بهره برداری کشاورزی خانوادگی، عنصر «خانواده» را در نظر بگیریم. درواقع این مقاله با مطالعة نحوة کمک کردن تمامی افراد دخیل در کسب وکار (اعضای خانوادة بهره بردار) به حفظ کسب وکار کشاورزی خانوادگی، به جای تمرکز صرف بر نقش رئیس واحد بهره برداری (برحسب پژوهش هایی که تاکنون در این زمینه در ایران انجام شده) نشان می دهد در میدان کشاورزی خانوادگی، سطوح مختلفی از سرمایة افراد به شیوه هایی استفاده می شود که حفظ کنندة نظام بهره برداری خانوادگی است و روابط بین اعضای خانواده نیز می تواند از سطوح مختلف سرمایه تأثیر بگیرد. با افزایش آگاهی درمورد کارکرد سرمایه های مختلف افراد، واحد بهره برداری خانوادگی می تواند از این سرمایه ها استفادة مؤثرتری داشته باشد، به ویژه اگر نحوة استفاده از سرمایه ها به نفع «تحول» کشاورزی خانوادگی باشد.

مطالعه اکتشافی حاضر در فاصله زمانی فروردین تا آذر 1389 انجام شد. شاخص های پایداری از طریق مشاهده مشارکتی و انجام فعالیت کشاورزی به همراه کشاورزان در یک دوره یک ماهه ساخته شدند. نتایج نشان داد که در روستای خانم آباد، نظام بهره برداری خانوادگی از لحاظ اقتصادی و زیست محیطی ناپایدار و از لحاظ اجتماعی نیمه پایدار است. سود، اعتماد، مصرف کود زیستی بارور 2، کودهای نیتراته، و تعداد دفعات شخم سطحی مهمترین پیش بینی کننده های ابعاد اقتصادی، اجتماعی، و زیست محیطی هستند. مهمترین پیش بینی کننده های پایداری کل نظام بهره برداری خانوادگی عبارت اند از سود، میزان مصرف کود زیستی بارور 2، و تبادلات مالی بین دوستان. بنابراین، پیشنهاد می شود که در ابعاد اقتصادی و اجتماعی، به ترتیب، بازار عمده فروشی سبزی و تعاونی سبزی کاران در این روستا احداث شود؛ و در بخش زیست محیطی نیز ممکن است ترویج کود زیستی بارور 2 موثر باشد.

هدف این پژوهش مدیریت ریسک تولید گندم در نظام بهره برداری خانوادگی گندمکاران شهرستان هرسین (واقع در استان کرمانشاه) می باشد. این مطالعه از نوع پیمایشی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه که پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ 0.77 تایید گردیده است، استفاده شده است (با توجه به اینکه مقدار آلفای کرونباخ بین 0 تا 1 متغیر می باشد بنابراین مقادیر بیشتر از 0.7 نشان دهنده پایایی مورد تایید پرسشنامه می باشد). جامعه آماری مورد مطالعه 196 نفر از گندمکاران از هفت روستای شهرستان می باشند. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تحت ویندوز انجام گرفته است. تحلیل استنباطی تحقیق شامل تحلیل عاملی ادراک از ریسک، تحلیل عاملی مدیریت ریسک و تحلیل نمره- عاملی می باشد. نتایج تحلیل عاملی ادراک از ریسک وجود پنج عامل عمده ریسک در تولید گندم (آفات و بیماریها، عامل اقلیمی و زیست محیطی، عامل نهاده ای، عامل عدم امنیت و عامل اعتباری- اقتصادی) در منطقه مورد مطالعه، و نتایج تحلیل عاملی مدیریت ریسک وجود پنج عامل در مدیریت ریسک (مدیریت تسهیم ریسک، مدیریت آب و خاک، مدیریت کاشت، مدیریت داشت و مدیریت بازاریابی) به منظور کاهش ریسک های مذکور را نشان می دهد. در نهایت نتایج تحقیق در بخش تحلیل امتیاز- عاملی، همبستگی مثبت و معنی دار مدیریت تسهیم ریسک با پنج عامل (آفات و بیماریها، عامل اقلیمی و زیست محیطی، عامل نهاده ای و عامل اعتباری- اقتصادی)، همبستگی مثبت و معنی دار مدیریت آب و خاک با دو عامل (آفات و بیماریها و عامل اقلیمی و زیست محیطی)، همبستگی مثبت و معنی دار مدیریت داشت با عامل آفات و بیماریها و همبستگی مثبت و معنی دار مدیریت بازاریابی با سه عامل (عدم امنیت، عامل اعتباری- اقتصادی و عامل نهاده ای) را نشان می دهد.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

نظام بهره برداری خانوادگی پس از اصلاحات ارضی شایع ترین نوع نظام بهره برداری زراعی در ایران شده است. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر استفاده از تکنولوژی، گرایش به نوگرایی و برخورداری از نیروی کار زراعی و متغیر زمینه ای سطح تحصیلات کشاورزان با سطح عمقی شدن کشت در بین بهره برداران خانوادگی می پردازد. مساله اساسی این است که به علت روند رو به رشد جمعیت، تقاضا برای افزایش سطح زیر کشت و فشار بر اراضی زراعی نیز با وجود محدودیت اندازه زمین های زراعی در حال افزایش است. تحقیق حاضر از نوع پیمایشی است و داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه گردآوری شده اند. پس از تایید اعتبار صوری و نیز روایی پرسش ها و گویه های آن با آلفای کرونباخ 0.63، داده ها با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان می دهد که بهره مندی از نیروی کار مضاعف خانواده بهره بردار، گرایش به نوگرایی و نوپذیری کشاورزان، استفاده از تکنولوژی های جدید کشاورزی و سطح تحصیلات بهره برداران صیفی کار با سطح عمقی شدن کشت در منطقه مورد مطالعه رابطه مستقیم دارند. نتیجه تحقیق نشان می دهد که فشار نیروی کار بر واحد سطح و کاربرد فناوری های جدید کشاورزی به عنوان دو عامل مهم عمقی شدن کشت مطرح اند. پیامد دو عامل مذکور، گسترش نیروی کار کشاورزی و معیشت تکنولوژی است که می تواند دال بر عمقی شدن کشت باشد.

این مطالعه با هدف بررسی سطح تجاری سازی تولیدات کشاورزی نظام بهره برداری خانوادگی و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان خلخال انجام شده است. داده های این مطالعه از طریق پرسشنامه و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی در میان 368 کشاورز خرده پا در شهرستان خلخال جمع آوری شد. برای ارزیابی سطح تجاری سازی از شاخص تجاری سازی خانوار استفاده شد و عوامل مرتبط با تجاری سازی کشاورزی خرده پا با استفاده از برآورد رگرسیون چندگانه مورد ارزیابی قرار گرفت. بر مبنای نتایج، متوسط شاخص تجاری سازی خانوار برابر 94/39 درصد برآورد شد. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای مستقل شامل تعداد بازارهای در دسترس، عضویت در تعاونی، درآمد غیر کشاورزی، مقدار تولیدات دامی، میزان تولید زراعی و میزان تولید باغی بر تجاری سازی اثر مثبت و معنی داری دارند؛ این در حالی است که متغیرهای سن سرپرست خانوار، هزینه های تولید و فاصله تا بازار بر این متغیر اثر منفی داشته اند. در مجموع، این مطالعه نشان داد که کشاورزان منطقه خلخال به طور غالب معیشت گرا هستند. بنابراین، برای افزایش میزان تجاری-سازی کشاورزی خرده پا و تجهیز کشاورزان به مهارت های بازاریابی و مذاکره، می توان آموزش کشاورزان جهت گرایش به کشاورزی در قالب یک کسب و کار را به طور جدی مد نظر قرار داد.

نظام های بهره برداری خانوادگی، یکی از رایج ترین نظام های بهره برداری از زمین در استان کرمانشاه است. بررسی ها نشان می دهد پژوهش های اندکی در رابطه با سنجش آسیب پذیری این نظام در استان کرمانشاه صورت گرفته است، درحالی که سنجش آسیب پذیری می تواند راهنمای خوبی برای برنامه ر یزان و سیاستمدارن در تدوین برنامه ها، تخصیص منابع در سطح های مختلف و افزایش آگاهی های عمومی از ریسک ها باشد. ازاین رو، در پژوهش حاضر سعی شده با استفاده از روش توصیفی- پیمایشی و فرمول فلدبروگ و وون برون به سنجش آسیب پذیری نظام بهره برداری خانوادگی در بعدهای اقتصادی، اجتماعی و محیطی پرداخته شود. جامعه آماری پژوهش کشاورزان گندم کار استان کرمانشاه بودند که برای انتخاب آن ها از روش نمونه گیری سه مرحله ای بهره گرفته شد (n=247). سنجش متغیرهای پژوهش در قالب طیف پنج قسمتی لیکرت نشان داد، میانگین توانایی مقابله مشارکت کنندگان در پژوهش، بسیار کمتر از میانگین رویارویی آن ها با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیطی مطرح شده است. علاوه بر این، نتیجه های محاسبه های آسیب پذیری با استفاده از فرمول فلدبروگ و وون برون نشان داد، نظام های بهره برداری خانوادگی به ترتیب دارای بیشترین سطح آسیب پذیری در بعدهای محیطی (میانگین 3.25)، اقتصادی (میانگین 3.20) و اجتماعی (میانگین 3.11) است.

پایداری اجتماعی به توانایی جامعه برای حفظ و نگهداری ابزارهای ضروری ایجاد ثروت و رفاه و مشارکت اجتماعی برای گسترش یکپارچگی و انسجام اشاره می­کند. لذا، هدف اصلی این تحقیق، سنجش عوامل پایداری اجتماعی براساس رویکرد سیستماتیک در نظام­های بهره­برداری خانوادگی و تعاونی تولید کشاورزی در روستاهای شهر سامن از استان همدان بود. جامعه آماری تحقیق را بهره­برداران روستاهای شهر سامن که در نظام­های بهره­برداری خانوادگی و تعاونی تولید مشغول به فعالیت بودند، تشکیل دادند. حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران در مجموع، 374 نفر بود. به­منظور مقایسه دو نظام بهره­برداری حجم نمونه در هر دو نظام بهره­برداری به­طور مساوی 187 نفر تعیین شد. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه محقق­ساخته بود، که داده­های آن توسط نرم­افزار SPSSv22 و تکنیک TOPSIS مورد تجزیه­و­تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد، در نظام­های بهره­برداری خانوادگی، مؤلفه­های موجودیت و اثربخش­ و در تعاونی­های تولید کشاورزی، مؤلفه­های هم­زیستی و قابلیت سازگاری دارای بیشترین وزن بودند. نتایج ارزیابی با مدل موریس و TOPSISنیز گویای آن است که هیچ­کدام از مؤلفه­های پایداری اجتماعی در سطح پایدار نمی­باشند. نتایج نمودار عنکبوتی، گویای فاصله بین مؤلفه­ها در دو نظام است. از نظر وزن و میزان وجود، نتایج تحلیل مسیر گویای آن است که متغیرهایی چون میزان سواد، میزان زمین، بعد خانواده، میزان درآمد، میزان استفاد از رسانه­های انبوهی 50 درصد از تغییرات پایدار اجتماعی را در بین این دو نظام تبیین می­کند و بیش­ترین اثر را میزان درآمد دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر مدیریت مصرف آب کشاورزی بر امنیت غذایی در نظام بهره برداری خانوادگی در شهرستان کرمانشاه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کشاورزان آبی کار شهرستان کرمانشاه تشکیل می دهند که تعداد آنها 9656 خانوار بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 217 خانوار تعیین شد که با روش طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. روایی پرسشنامه به روش روایی محتوایی با بهره گیری از نظرات یک پنل متخصصان در زمینه موضوع موردپژوهش (اعضای هیئت علمی گروه مدیریت و توسعه کشاورزی دانشگاه تهران) و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید گردید (73/0). برای تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده از نرم افزار SPSSWin23 استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که مدیریت مصرف آب کشاورزی به طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق بهبود کیفیت محصول، تنوع تولید، تغییر الگوی کشت، افزایش مصرف تولیدات کشاورزی، افزایش تولید محصول، افزایش بهره وری نهاده ها و افزایش درآمد بر امنیت غذایی کشاورزان تأثیر می گذارد. بهبود مدیریت مصرف آب کشاورزان علاوه بر افزایش تولید و بهره وری نهاده های تولید و ارتقای درآمد کشاورزان، موجب افزایش دسترسی کشاورزان به سبد غذایی متنوع و با کیفیت و در نهایت بهبود امنیت غذایی آنها می گردد.

به کارگیری بی رویه نهاده های تولیدی به منظور افزایش عملکرد محصول طی دهه های اخیر و در نتیجه تخریب محیط زیست از یک طرف و ضرورت استمرار تولید در راستای امنیت غذایی از طرف دیگر، اهمیت توجه به پایداری نظام های بهره برداری را دو چندان کرده است. در این میان نظام بهره برداری خانوادگی و تعاونی های تولید روستایی از جمله مهمترین و گسترده ترین نظام های بهره برداری زراعی محسوب می شوند که شناسایی میزان پایداری و تبیین عوامل موثر بر پایداری این نظام ها، موضوع مهم و کلیدی در نیل به توسعه پایدار روستایی محسوب می شود، در این راستا پژوهش حاضر در شهرستان آق قلا با هدف بررسی و تحلیل پایداری نظام های بهره برداری زراعی خانوادگی و تعاونی های تولید روستایی انجام گرفت. رویکرد غالب پژوهش، پیمایشی است و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و بهره گیری از روش نمونه گیری طبقه بندی چند مرحله ای، به صورت مقطعی در سال زراعی 88-1387 از 190 بهره بردار در گروه خانوادگی و 150 بهره بردار در گروه تعاونی در شهرستان آق ‎قلا گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد 14.7 درصد بهره برداری های مورد مطالعه (اعم از تعاونی و خانوادگی) در وضعیت بسیار ناپایدار، 42.1 درصد ناپایدار، 22.1 درصد در وضعیت پایداری متوسط، 20.3 در وضعیت پایدار و بالاخره تنها 0.9 درصد از بهره برداران در وضعیت بسیار پایدار می باشند. همچنین مقایسه میانگین پایداری دو نظام بهره برداری مورد مطالعه نشان داد میزان پایداری نظام بهره برداری تعاونی در ابعاد سه گانه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نسبت به نظام بهره برداری خانوادگی از وضعیت بهتری برخوردار است. همچنین نتایج تحلیل مسیر برای تبیین علی عوامل موثر بر پایداری نظام های بهره برداری نشان داد که 6 متغیر سرمایه گذاری، سن بهره بردار، میزان مشارکت، اندازه زمین زراعی، دسترسی به نهاده ها و ماشین آلات دارای اثرات مستقیم و متغیرهای بهره برداری از منابع اطلاعاتی کشاورزی و سطح سواد بهره برداران، به طور غیرمستقیم بر سطح پایداری نظام های بهره برداری زراعی تاثیرگذار هستند.